Kerk: Tsjerke op 'e Terp
De kerk staat op de top van de terp en vormt het centrale punt van het dorp. Hij dateert uit omstreeks 1250 en is gewijd aan Jariglulfus. Tot 1580 was het een Rooms Katholieke Kerk. Vanaf 1816 werd het de Nederlands Hervormde Kerk en sinds de fusie van de beide kerken: Tsjerke op 'e Terp.
De noordmuur is nog echt Romaans. Een zware, meters dikke van grote Friese bakstenen gebouwde muur, met een paar smalle ramen. Boven in de muur zijn fraaie kraagstenen (consoles) aangebracht in de vorm van mensen en dierengezichten. Er is duidelijk te zien dat de muur later is verhoogd.
In de zuidmuur zijn ook consoles aangebracht. De ramen zijn veel groter en breder dan in de noordmuur en lopen op een spits uit. Men noemt dit gotisch. Het dak is nu bedekt met normale pannen maar vroeger lagen er zogenaamde monniken en nonnen op. Zie de kerk in Oostrum.
Het koor was vroeger rond, maar is nu kantig. Hierin bevindt zich ook een kleine deur.
Aan de muur van de kerk hangen negen ruitvormige rouwborden ter herinnering en ter ere van de grootgrondbezitters. Hierop zijn de familiewapens aangebracht. Deze borden werden meegedragen wanneer de rouwstoet zijn rondjes om de kerk liep om de duivel te misleiden. Na de begrafenis kwamen de borden weer op hun plaats aan de muur te hangen. Ook hangt aan de noordmuur nog een marmeren epitaaf ter nagedachtenis aan Snellinger van Mekhama. Aan weerszijden staat een jongetje met een fakkel in zijn hand. Ook de twee doodshoofden wijzen op de vergankelijkheid van het leven.
De westmuur werd afgesloten met een toren. Deze is veel jonger dan de rest van de kerk. De toren had eerst een zadeldak. In 1870 werd deze vervangen door een spitse toren. De toren is vanaf de grond 36 meter hoog en is een baken in het landschap.
Tot 1923 had de kerk een Gruisen-orgel. Dit orgel was geschonken door Eelkje Reinders, die getrouwd was met Elke Meindertsma. De familie schonk ook nog een stuk land om te kunnen verhuren, zodat men daarmee het onderhoud kon betalen. Toen de kerk in 1923 geld te kort kwam is het orgel verkocht naar Klazinaveen. Het orgel is nu in Burg (Zeeland). Het huidige orgel kon worden aangeschaft dankzij een donatie van de familie Meindertsma.
Bijzonder zijn ook de drie herenbanken. Ze zijn gemaakt in opdracht van het geslacht Obbema, Douma en Holdinga. De banken zijn versierd met fraai houtsnijwerk.
Onder de kerk zijn grafkelders aanwezig. Wanneer er mensen waren begraven in de kelders, was het beslist geen pretje om bij heet weer in de kerk te zitten. Er heerste een ontzettende stank. Vandaar ook de naam rijke stinkerds. In de kerk zijn liggen ruim 50 grafstenen.
Dokter Jarl Ruinen. Op het kerkhof rond de tsjerke op 'e terp staat een bijzonder monument ter nagedachtenis aan de slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog. Dokter Jarl Ruinen was huisarts in Ee tentijde van de oorlog en heeft veel gedaan om Joodse mensen een onderduikadres te geven. Tijdens de oorlog werd dokter Ruinen opgepakt wegens zijn verzetsactiviteiten.
Op 19 januari 1945 wordt bij De Valom een hoge Duitse officier gedood bij een poging van het verzet om mensen van het verzet uit de handen van de Duitsers te bevrijden. Als represaille voor de overval worden op 22 januari 1945 bij Dokkum 20 mensen gefusilleerd, waaronder dokter Ruinen.
Basisschool De Gearing heeft dit monument geadopteerd. Ieder jaar op Dodenherdenking wordt er bij deze gedenksteen een krans gelegd en wordt er stilgestaan bij de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog.
De Tsjerke op 'e Terp kan bezichtigd worden. U kunt daarvoor contact opnemen met Eelke Idsardi, telefoonnummer 06 55966598.
By accepting you will be accessing a service provided by a third-party external to https://dorp-ee.nl/